Müslüman siyaset adamı, aktivist ve gazeteci. 19.yüzyıl İslam modernizminin en önemli sözcülerinden biridir.Bir görüşe göre Afganistan/ Kabil yakınlarındaki Esadabad'da doğmuştur.
Etkilendiği isimler arasında Hindistanlı Şah Veliyyullah Dehlevi başta gelir.
Bazı akademisyenler tarafından gerçekte Afgan olmadığı, ancak Şii kökenini gizlemek için bu yola başvurduğu öne sürülmektedir.mezarı İstanbul'dayken Afgan hükümetinin talebiyle sonraları Kabile gönderilmiştir.
Ana düşüncesi:
Müslümanlardaki gerilemenin sebebi "dinin gelenekselleşmesi" ve "batılılaşma" dır, Çözüm önerisi olarak; ittihat-ı islam gibi topyekün örgütlenme ve avrupa egemenliğine son vermedir.
Afgani' düşünce özeti:
1- Yaşanan yozlaşma sunucu İslam coğrafyasının sömürüye müsait hale gelmesi…
2- Mezhep taassubundan kaynaklanan tefrikanın ortaya çıkardığı sorunlar…
3- İçtihat kapısının kapalı olmasından kaynaklı sorunlar…
4- İman ve amel bağının birbirinden koparılması sorunu…
5- Hurafe ve bidatlerin ortaya çıkardığı sorunlar…
6- Hilafetin saltanata dönüşmesi ile ortaya çıkan sorunlar…
7- Kader anlayışının yanlış anlaşılması…
Eserleri ve sözleri:
En önemli fikirdaşı Muhammed Abduh'dur.Birlikte Paris’te El-Urvetü'l-Vuska ( "Sağlam Kulp") Dergisini çıkarmışlardır.
İstanbul Darülfünun'da bir süre hocalık yapmış, "peygamberlik bir sanattır" sözleri üzerine tepkiler alımıştır.
Afgani' düşünce özeti:
1- Yaşanan yozlaşma sunucu İslam coğrafyasının sömürüye müsait hale gelmesi…
2- Mezhep taassubundan kaynaklanan tefrikanın ortaya çıkardığı sorunlar…
3- İçtihat kapısının kapalı olmasından kaynaklı sorunlar…
4- İman ve amel bağının birbirinden koparılması sorunu…
5- Hurafe ve bidatlerin ortaya çıkardığı sorunlar…
6- Hilafetin saltanata dönüşmesi ile ortaya çıkan sorunlar…
7- Kader anlayışının yanlış anlaşılması…
Eserleri ve sözleri:
En önemli fikirdaşı Muhammed Abduh'dur.Birlikte Paris’te El-Urvetü'l-Vuska ( "Sağlam Kulp") Dergisini çıkarmışlardır.
İstanbul Darülfünun'da bir süre hocalık yapmış, "peygamberlik bir sanattır" sözleri üzerine tepkiler alımıştır.
Dehriyyun'a reddiye :
Yazdığı tek eser dehriyyun'a reddiye (Materyalizmi çürütme ) ( 1997 basımı, ekın yayınları103 sayfalık küçük bir kitap) içerikten oldukça yoksun bir kitap.Kitap tam bir materyalizm karşıtı ama yine de hangi kanatta oturursanız oturun, tam bir lumpenlik gözlemleniyor Afgani'de; önce Demokritos'u çürütmeye kasıyor, oradan Charles Darwin'e geçiyor ve "Yahudi ve Müslümanların bin yıllardan beridir çocuklarını sünnet ettirdiklerini, ama küçük örnekler dışında sünnetsiz doğan çocuk olmadığını" söylüyor.Kitapda sosyalizmi çürütmek için 2.5 sayfa ayırıyor, daha sona "dehriyyun" olarak gördüğü mormonlara sıra geliyor, onlara da 1 sayfa ayırıyor ve bu böyle gidiyor.Kitap ortaokullardaki "yaz tatilinde ne yaptınız?" temalı kompozisyonların düzeyini de aşamıyor. kitabın geriye kalanında ise materyalistlerin zararlarından ve ahlakın öneminden bahsetmiş.Seyyid ahmed'in açtığı modern tarzda okulları olumsuz gördüğü söylenen efgani, arada eğitimin öneminden de bahsetmiş.Afgani arada napoleon'u da Hristiyanlık için yaptığı çabalar dolayısıyla övüyor, 18. yüzyıla kadar Fransızların ahlaklı, faziletli ve bilimde öncü bir millet olduklarını söyledikten sonra Fransızların Almanlar karşısında yaşadıkları yenilginin "tek sebebi" olarak Hristiyanlıktan uzaklaşmayı görüyor. dünya tarihini leğende yıkanırken okumuş gibi duran ifadeleriyle birlikte, eldeki avuçtaki Afgani hakkında söyleyebileceğim (kendisine atfedilen yüceliklere kıyasla) pozitivizm açısından da islami gelenekçiler açısından da son derece ortalama birisi olduğu. bu tanınmışlığını temellendirebilecek herhangi bir eseri de ortada yok.allahdostuseyyid
Masonluk mektubu:
Cemaleddin Efgani’nin mason locasına yazdığı mektup:
“Mahruse-i Mısır’da felsefî bilgiler müderrisi, ömrünün 37. yılına ermiş bulunan Cemaleddin-i Kabilî der ki: “Ben İhvan-ı Safa’dan reca eder, Hıllan-ı vedadan, yani ayıp ve kusurlardan masum olan mukaddes mason cemiyeti erbabından bu nezih topluluğa kabulüm ve şayanı iftihar meclisinin sırasına dizilenlerin arasına katılmam suretiyle bana minnet ve ihsan buyurmalarını istifa eylerim.
Hürmetlerimle, Cemaleddin.”
Bu mektuba verilen cevap:
“Şarkın Yıldızı Locası
No:1355
Kahire, Mısır: 7 1878/5878
Muhterem Cemaleddin kardeşe,
Zât-ı âlinizce mâlum olsun ki, geçen ayın 38. celsesinde, bu yıl locaya bir ihtiram reisi seçilmeniz oy çokluğu ile vaki olmuştur. Bundan dolayı sizi tebrik ederim. Şimdiki muhterem reisin emri ile siz kardeşimizi bu ayın gelecek Cuma günü güneş kavuştuktan sonra Arabi saatle 2’de icap eden mutat terkiz tamamlandıktan sonra kadumu teslim almanız için bu loca yerinde bulunmaya davet eylerim. Sonra bu ayın 10. Perşembe günü akşamı alafranga saat ile 6’da muhterem loca konkardiye reisinin tekrizi olacaktır. Yapılacak işlere iştirak etmeniz için mezkûr günde teşrifiniz rica olunur. Her iki halde de elbiseniz siyah, boyun bağı ve eldivenleriniz beyaz olacaktır.”
Eleştiriler:
Bu üçü dinin kafasını dinin kılıcıyla kesmişlerdir.Osmanlı imparatorluğu islam birliğini temsil ediyorken bu kişilerin islam birliği adına hareket etmeleri ehli sünnete bir saldırıdır.(ebu bekir sifil)
Bunların üçü de Osmanlı Hilafetinin yıkılmasında, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak rol oynamıştır.Bunların üçü de Ehl-i Sünnet ve Cemaat İslamlığına büyük zarar vermiştir.Bugünkü İslam dünyasındaki modernist, reformist, bazısı aşırı, bazısı ılımlı akım ve hareketlerde bu üçlünün büyük tesirleri ve tuzu biberi vardır.Ehl-i Sünnet uleması, fukahası ve mürşidleri Masonluğa karşı olmuş, onu bir küfür ve fesat hareketi olarak görmüştür.Hiçbir İslam aliminin, fakihinin, mürşidinin Bahailiğe en ufak bir sempatisi olmamış, görülmemiştir.(M.Şevket Eygi)